ELEGANTIE
V 45, 1 e 5-6: (1) Pervestigo et investigo non solum quero, sed etiam et quidem frequentius querendo invenio, ut sit vestigo quero, pervestigo et investigo quasi acquiro. […]. (5) Idem pro Ligario: «Sed quoniam diligentia inimici investigatum est quod latebat, confitendum est, ut opinor» [Cic. Lig. 1]. (6) Terentius: «Nihil tam difficile est quin querendo investigari possit» [Ter. Haut. 675]
DEFINIZIONE
- Cercare
- Trovare cercando
FREQUENZA
- De libero arbitrio: 659 («quis tandem speret se investigare et assequi posse?»). 810-811 («cum non posset Euripi naturam investigare»)
- Gesta Ferdinandi I 14, 3: «Est alia horum peritia, […], investigare transitus, non equorum modo iumentorumque, sed hominumquoque, per vestitam, per nudam, per duram humum, per lapides, per saxa, per cotes»
- Apologus in Pogium I: «Dio. […]. Nihil enim unquam de te novi quamvis saepius investigarim. Gua. Quid differunt Dionysi ‘vestigo’ et ‘investigo’. Dio. ‘Vestigo’: quasi per vestigia quaero. ‘Investigo’: vestigando invenio» (Camporeale 1972: 495)
- Antidotum in Facium: II 8, 32 («Non enim quicquid ferarum in saltu isto est indagavimus, eas tantum que in transitu investigantibus nostris canibus oblate sunt cepisse contenti»). II 9, 10 («cum veritatem, cum summum bonum, cum felicitatem investigare te predices et aliis velle ostendere»)
CORRISPONDENZE
LATINO CLASSICO E TARDO-ANTICO
ThlL VII/2: 168-169 (s.v. investigo): «i. q. vestigiis aliquem (aliquid) vel persequi vel consequi, sive sectando motu corporali […] sive exquirendo sensuum perceptione […] sive rationis inquisitione».
LATINO MEDIEVALE
Al contrario di pervestigo, che non gode di particolare fortuna (cf. la scheda su Pervestigo), investigo è sfruttato sia nel senso di “ottenere” (Arnaldi-Smiraglia, s.v. investigo: «persequi»; DMLBS, s.v. investigo: «to find by following a trail, track down») sia nel senso di “cercare”. Si veda Papias Elem., s.v. investigare: «Investigare, explorare, speculari». Hug. Der. U 23, 9 (s.v. vestio): «et componitur investigo -as, inquirere». Johan. Balb. Cath., s.v. vestigium: «et componitur ut investigo <->gas, idest inquirere». Eber. Grec. XV 183: «Investigo sequens profugi vestigia furis». Vincenzo di Beauvais, Speculum doctrinale I, Breve vocabularium, c. LIV, vocabula incipientia per ‘i’: «Indagare, investigare».
LATINO UMANISTICO
Perotti uniforma la propria definizione a quella di V. (lib. I epig. 2, 404: «[…]. Et pervestigo atque investigo, quae significant quaerendo invenio. Cicero: Ipsa tractatio et quaestio quottidie ex se gignit aliquid, quod cum desidiosa delectatione vestiges [Cic. De orat. III 88]. Idem: Nosse regiones intra quas venias et pervestiges quod quaeras. [Cic. De orat. II 147] Terentius: Nihil est tam difficile quod quaerendo investigari non possit [Ter. Haut. 675]»). Nebrija concepisce pervestigo e investigo come sinonimi di vestigo nel senso di “cercare” («buscar por el rastro»). Alla stessa maniera di Perotti si comporta Calepino (s.v. investigo: «significat quaerendo invenio, tractum a venatoribus qui per vestigia feras quaerendo inveniunt. Terentius: Nihil tam difficile est quin quaerendo investigari possit [Ter. Haut. 675]. Cicero Pro Ligario: Sed quoniam diligentia amici investigatum est quod latebat, confitendum est, ut opinor [Cic. Lig. 1]»).
NOTA CRITICA
La stesura di Eleg. V 45 sembra mirare a ricondurre le medesime definizioni associate a investigo anche a pervestigo, termine che, dall’età tardo-antica in poi, non mostra di godere della stessa fortuna del primo lemma (cfr. Latino medievale).