ELEGANTIE

V 45, 1-3: (1) Pervestigo et investigo non solum quero, sed etiam et quidem frequentius querendo invenio, ut sit vestigo quero, pervestigo et investigo quasi acquiro. (2) Ductum est hoc verbum a vestigiis, tanquam signis indiciisque quibus ad rei notitiam pervenimus. (3) Cicero tertio De oratore: «Ipsa tractatio et questio quotidie ex se gignit aliquid, quod cum desidiosa delectatione vestiges» [Cic. De orat. III 88]

DEFINIZIONE

Cercare

FREQUENZA

  • De libero arbitrio 826-828: «de ista quaestione, quod ad me attinet, amplius curiosus non ero, ne maiestatem Dei vestigans, obscurer a lumine»
  • Gesta Ferdinandi I 14, 4: «investigatores, cum in vestigiis vestigandis exerceantur»
  • Apologus in Pogium I: «Dio. […]. Nihil enim unquam de te novi quamvis saepius investigarim. Gua. Quid differunt Dionysi ‘vestigo’ et ‘investigo’. Dio. ‘Vestigo’: quasi per vestigia quaero. ‘Investigo’: vestigando invenio» (Camporeale 1972: 495)

CORRISPONDENZE

LATINO CLASSICO E TARDO-ANTICO

La Classicità associa a vestigo principalmente il concetto di “ricercare”, “mettersi sulle tracce” tanto di qualcuno quanto di qualcosa (Lewis-Short, s.v. vestigo: «to follow in the track of; to tracktrace out […] cf.: rimor, indago, scrutor […]», «to search after; to seek out», «to inquire intoinvestigate»; Gaffiot, s.v. vestigo: «suivre à la trace, à la piste, chercher […] rechercher avec soin, partout»; Forcellini, s.v. vestigo: «Vestigo est quasi per vestigia inquirere, […] It. investigare, cercare»).

LATINO MEDIEVALE

Non si registrano mutamenti linguistici dal momento che vestigare è interpretato nel senso di “cercare” (cf. Papias Elem., s.v. vestigat: «Vestigat, inquirit»; ibidem, s.v. vestigare: «Vestigare quasi bestias agere, id est sequi pedum signis vel aliis»; Hug. Der. U 23, 9, s.v. vestio: «et inde vestigio -as, vestigiis inquirere, et per sincopam vestigo -as, inquirere, explorare, et dicitur vestigare quasi vestem agere, et vestigium quasi vestis actio, quia cum imus vestes pedibus movemus»; Johan. Balb. Cath., s.v. vestigium: «unde vestigio <->gias, idest vestigiis inquirere, et per syncopam vestigo <->gas, idest inquirere, explorare, et dicitur vestigare quasi vestem agere, et vestigium quasi vestis actio, quia qum imus pedibus vestes movemus»).

LATINO UMANISTICO

Lo stesso ragionamento vale per l’età umanistica. Si veda Perotti, lib. I epig. 2, 404: «Hinc [scil. a vestigium] fit vestigo verbum, quod est quaero, quasi vestigia indago. […]. Cicero: Ipsa tractatio et quaestio quottidie ex se gignit aliquid, quod cum desidiosa delectatione vestiges [Cic. De orat. III 88]. […]». Nebrija, s.v. vestigo: «buscar por rastro» (“cercare seguendo una traccia”). Calepino, s.v. vestigo: «quaero, quasi vestigia indago, a vestigiis tanquam indiciis dictum. Cicero libro III De oratore: Ipsa tractatio et quaestio quotidie ex se gignit aliquid quod cum desidiosa delectatione vestiges [Cic. De orat. III 88]».

NOTA CRITICA

In sostanza, V. contribuisce a consolidare un valore che risulta immutato nel corso del tempo.