ELEGANTIE

V 101, 1 e 3: (1) Exhorreo hanc rem idem est quod expavesco. […]. (3) Hoc [scil. abhorreo] semper postulat huiusmodi ablativum; illud vero nunquam, sed accusativum

DEFINIZIONE

Temere

FREQUENZA

  • De falso credita Constantini donatione XXIII 74: «Nec virgines tam altum specum, tam immanem et esurientem beluam exhorrebant?»
  • Raudensiane note: I 15, 133 («Quomodo credibile est Augustum exhorruisse molles, enerves atque elumbes, quasi tales aut ipse nosceret aut aliquis ad eum ferret?» in merito a Svet. Aug. 83, 1: «Nam pumilos atque distortos et omnis generis eiusdem ut ludibria naturae malique ominis abhorrebat»). I 15, 134 («Abhorrebatquoque dixit pro ‘exhorrebat’: abhorreo enim vult post se ablativum cum prepositione a vel ab, ut Cicero: A qua fateor nullum etatis mee tempus abhorruisse [cit. Cic. Pro Archia 1], idest ‘alienum fuisse’»)
  • Raud. not. redazione primitiva: XIV 123

CORRISPONDENZE

LATINO CLASSICO E TARDO-ANTICO

ThlL V/2: 1439-, s.v. exhorreo: «i. q. vehementer horrere, pavore vel stupore perfusum esse, timore tremere sim. […] tam corporaliter […] quam de animi, mentis horrore […] i. q. perturbatum, sollicitatum sim. esse […]», ma a partire dall’età tardo-antica, nel caso in cui prevalgano i concetti di aversatio o abominatiopraevalet notio aversationis seu abominationis»), allora «i. q. detestari, abhorrere, proicere, repudiare» e, quindi, diviene sinonimo di abhorreo, come dimostra anche Blaise chr., s.v. exhorreo: «avoir en horreur» (definizione propria di abhorreo).

LATINO MEDIEVALE

Exhorreo continua a essere confuso con abhorreo (Niermeyer, s.v. exhorrere: «avoir en horreur to abhor»).

LATINO UMANISTICO

Le Ver, s.v. exhorreo: «valde horrorem habere vel timere, tremere, formidare, vereri .i. ressongnier, redoubter, trambler, avoir paour et componitur ab *ex et *horreo .res». Nebrija, s.v. exhorreo: «temer». Perotti lib. 1, epig. 78, 37: «Exhorreo expavesco, a quo fit exhorresco, et semper requirit accusativum, ut ‘exhorreo sive exhorresco hanc rem’». Calepino, s.v. exhorreo: «pro expavesco».

NOTA CRITICA

Attraverso la stesura di Eleg. V 101 V. desidera porre in evidenza la distinzione tra exhorreo (“temere”) e abhorreo (“provare disgusto”, “detestare” o “essere estraneo a” qualcuno/qualcosa, spesso inserito nella costruzione sintattica formata da a/ab + ablativo), concetto ribadito anche in Raud. not. I 15, 134: difatti, a partire dall’epoca tardo-antica (cfr. Latino classico e tardo-antico) e soprattutto nel Medioevo (cfr. Latino medievale), i significati dei due verbi vengono spesso confusi.