ELEGANTIE
V 95, 3: Similia huic [scil. migrare] sunt emigrare, demigrare, commigrare
DEFINIZIONE
- Cambiare dimora, trasferirsi
- Morire (in unione a de/ex + ablativo o a un complemento di separazione/allontanamento, ad es. vita)
FREQUENZA
- Gesta Ferdinandi II 5, 13: «Iam cubicula illa que nuper ornamentis mulierum, symphoniis atque omni iocunditatum genere exultaverant, deseruntur, denudantur, et velut ad hostium adventum, […], cuntis partim occultius, partim apertius emigrantibus»
CORRISPONDENZE
LATINO CLASSICO E TARDO-ANTICO
ThlL V/2: 487-488, s.v. emigro («confunditur in codd. cum migrare»): «legitur intransit. inde a Plauto, […] i. q. extra migrare, abire», come in Forcellini, s.v. emigro: «Neutrorum more emigro est idem ac migro, extra migro, abeo» (anche de morientibus). In sostanza, emigro, demigro e commigro sono sinonimi di migro.
LATINO MEDIEVALE
I significati di emigrare non mutano. Si veda Isid. Orig. IX 4, 38: «Inquilini enim sunt qui emigrant, et non perpetuo permanent»; Hug. Der. C 220, 26, s.v. colo: «inquilini sunt qui emigrant et non perpetuo permanent»; Johan. Balb. Cath., s.v. inquilinus: «Inquilini sunt qui emigrant et non perpetuo permanent», ma Papias in Elem., s.v. emigrare assegna sia a emigro sia a transmigro la stessa esegesi di “passare da un luogo a un altro”: «Emigrare vel transmigrare de loco ad locum transire, absolute vel accusativum transiens».
LATINO UMANISTICO
Come Papias, anche Le Ver, s.v. emigro: «.i. de loco ad locum transire, transmigrare .i. oultre aler de lieu a aultre et componitur ab *e et *migro .gras». Nebrija, s.v. emigro: «mudar casa». Perotti lib. 1, epig. 115, 7: «Demigro et emigro et commigro idem fere, quod migro». Calepino, s.v. emigro: s.v. migro: «Emigro exeo».
NOTA CRITICA
In definitiva, Eleg. V 95, 3 permette a V. di opporsi all’abitudine linguistica rilevabile in età medievale (con Papias: cfr. Latino medievale) e umanistica (con Le Ver: cfr. Latino umanistico) a concepire emigro come forma analoga a transmigro.