ELEGANTIE

V 66, 4-8 e 10: (4) Blandiri vero ad tactum pertinet et per abusionem ad alios sensus transfertur et nonnunquam etiam ad animum. (5) Quintilianus: «Tu non cogitas quemadmodum suspensa manu sonantem blande cardinem flectas» [Ps. Quint. Decl. I 13]. (6) Idem: «Blandiar, iudices, paulisper calamitatibus meis et sic agam, tanquam invenerim utrumque sanum» [Ps. Quint. Decl. V 12]. (7) Ideoque idem quodam loco pene pro eodem posuit hec duo posteriora verba: «Transeo oblatam nolenti munerum vacationem, et blandius quam militie disciplina postulat, adulatum militi tribunum» [Ps. Quint. Decl. III 6]. (8) Adulatum blandius dixit, ne aut blandius blanditum, aut adulantius adulatum diceret (si tamen adulantius reperitur). […]. (10) Sunt enim muta animalia hominum serva, que signa maxime apparent in canibus, de quibus inquit Virgilius: «hinc canibus blandis rabies venit […]» [Verg. Georg. III 496]

DEFINIZIONE

  1. Carezzare, blandire (proprio solo di homines)
  2. Fare le feste (in relazione ad animalia)

FREQUENZA

  • De vero bono I 2, 5: «Notum est enim vobis carmen in quo carmine non suam sed molliculi illius atque enervis Epicuri sententiam, ut aliquid publicis auribus blandiretur, exposuit»
  • De falso credita Constantini donatione: IV 12 («Ac nequid tibi propter curationem lepre blandiaris»). XXIII 71 («quid mirum, si ista crediderunt, ubi tantum lucri blanditur, cum plurima, ubi nullum lucrum ostenditur, per insignem imperitiam credant?»). XXIII 74 («Credo, blandiebatur eis draco ut feminis, ut virginibus, ut cibaria afferentibus»)
  • Ad Alfonsum regem epistola III 12, 411: «Vides ut tibi tacite blandior?»
  • Antidotum in Facium: II 4, 33 («ut ipsi blandiar»). III 2, 11 («blandiri vis regi nostro invidia mei»). IV 13, 19 («nec auribus meis blandiuntur»)

CORRISPONDENZE

LATINO CLASSICO E TARDO-ANTICO

Se ThlL II: 2030-2033 (s.v. blandior) si limita a porre blandior come termine equivalente ad assentor e adulor, Forcellini (s.v. blandior) ribadisce che blandiri coinvolge innanzitutto la sfera del tatto: «Blandior est molliter contrectando et palpando alicui adulor et placere studeo (It. lusingare, accarezzare; […])». In età tardo-antica, Fest. p. 246: «Palpari blandiri», ma blandior, adulor e assentor continuano a essere recepiti come verbi tra di loro analoghi. Carisio, Synonyma Ciceronis: «Adulatur, blanditur, adsentatur, opilatus adservit, ancillatur, famulatur, subservit». Serv. Aen. II 90: «pellacis] per blanditias decipientis. Pellicere enim est blandiendo elicere» (“pellicere vuol dire infatti attirare lusingando”). Blaise chr., s.v. blandior: «flatter» (“lusingare”, “blandire”, “assecondare”, “compiacere”, “adulare”, ma anche «remuer la queue» (“scodinzolare”), «se […] croire faussement» (“farsi credere ciò che non si è”, “far credere falsamente”, “ingannare”), al passivo «se flatter» (“compiacersi”, “lusingarsi”); mentre in riferimento a Dio «se montrer bon, indulgent».

LATINO MEDIEVALE

Si diffondono nuovi significati: “bramare”, “aspirare” (Blaise med., s.v. blandior: «ambitionner, convoiter»; Du Cange, s.v. blandiri: «Ambire, cupere, affectare»); “trovare conforto”, “consolarsi” (Arnaldi-Smiraglia, s.v. blandior: «consolari»; DMLBS, s.v. blandiri: «to […] soothe», ossia “lenire” e al plurale «palliative»); “ammansire”, “addolcire” (Papias, Elem., s.v. satisfacere: «Satisfacere, lenire blandiri»; ibidem, s.v. mollire: «Mollire, mulcere, linire, blandiri, temperare, mollem facere»; ibidem, s.v. mulcere: «Mulcere, lenire, placare, blandiri»). Eppure, blandiri non manca di essere paragonato ad assentari e, soprattutto, ad adulari (cfr. DMLBS, s.v. blandiri: «to fawn or smile upon», adulari ovvero “fare le feste”). Si veda Papias Elem., s.v. blandior: «Blandior <->ris, […] adulor significat»; ibidem, s.v. adsentari: «Adsentari blandiri imitari»; ibidem, s.v. lenocinari: «Lenocinari, seducere, conciliare, turpi adulatione blandiri»; ibidem, s.v. palpar: «Palpar, blanditur, assentatur, adulatur». Hug. Der. B 115, 1, s.v. blandior: «Blandior -diris -ditus sum, verbum deponens, et construitur cum dativo ut ‘blandior tibi’, idest adulor». Balb. Cath., s.v. blandior: «Blandior <->diris <->ditus sum, verbum deponentale construitur cum dativo, ut ‘blandior tibi’, idest adulor». Eber. Grec. XIX 183-184: «Assentimur amicis blandimur que tyrannis / Ut que magis placeamus adulamur dominanti».

LATINO UMANISTICO

Le Ver, s.v. blandior: «flater et construitur cum dativo – .i. adulari». Nebrija, s.v. blandior: «halagar o lisongear» (cfr. Nebrija, s.v. assentor: «lisongear e halagar»). Perotti, lib. 1 epig. 17, 11: «Differuntque haec tria assentor, adulor, blandior, […]. Blandiri proprie tactu, veruntamen ad alios quoque sensus transfertur, et non nunquam ad animum. Quintilianus: Tu non cogitas quemadmodum suspensa manu sonantem blande cardinem flectas [Ps. Quint. Decl. I 13]. Blande inquit, hoc est suaviter. Idem: Blandiar, iudices, paulisper calamitatibus meis et sic agam, tanquam invenerim utrumque sanum [Ps. Quint. Decl. V 12]. Confunduntur tamen haec et fere pro eodem plerunque ponuntur». Calepino, s.v. blandior: «Blandiri est blanditias dicere, adulari, assentari et pertinet ad omnes sensus et nonnunquam ad animum. Quintilianus: Blandiar paulisper calamitatibus meis [Ps.-Quint. Decl. V 12]».

NOTA CRITICA

Scopo di V. attraverso la composizione di Eleg. V 66 è quello di distinguere assentor (“lusingare” cum voce) da adulor e blandior (“adulare” sive cum voce sive cum gestu), verbi che sin dall’epoca classica (cfr. Latino classico e tardo-antico e latino medievale) sono intesi come sinonimi arbitrariamente e genericamente validi per “lusingare”, “adulare”, “blandire”. Tuttavia, nessuno dei grammatici successivi all’umanista recepisce il contenuto del capitolo valliano (cfr. Latino umanistico).