ELEGANTIE
V 66, 1 e 11: (1) Assentari, adulari, blandiri ita differunt quod assentari est insidiose et conciliande alicuius utilitatis gratia effusius et plerumque falso quempiam laudare. […]. (11) Nam assentari non cadit in muta animalia, nisi credimus hoc modo corvum a vulpe fuisse deceptum cum opimum cibum ore gestaret
DEFINIZIONE
Lusingare qualcuno in maniera subdola e falsa (proprio solo di homines)
FREQUENZA
- Antidotum in Facium: II 3, 10 («Nempe ut genti assentarer, sive, ut more tuo loquar, applauderem, de qua scribo. […]. Quo igitur pacto, o Ligurum infamia, gallice loquens assentor sive applaudo Hispanis et non Gallis?»). III 2, 18 («Et ne me censeas illi more tuo assentari»)
CORRISPONDENZE
LATINO CLASSICO E TARDO-ANTICO
ThlL II: 859-860 (s.v. adsentor) chiosa assentor con assentior (“essere d’accordo”, “approvare”, “acconsentire”) e con adulor («i. q. assentiri, adulandi plerumque consilio»). Inoltre, elenca fra i vari sinonimi di assentari lo stesso blandiri. In età tardo-antica, assentor, adulor e blandior sono concepiti a tutti gli effetti come sinonimi. Carisio, Synonyma Ciceronis: «Adulatur, blanditur, adsentatur, opitulatur, adservit, ancillatur, famulatur, subservit». Don. Ad. 270: «assentandi] adulandi»; Andr. 67: «sapienter vitam instituit namque hoc tempore obsequium] improbatur a sapientibus haec sententia, nam obsequium adsentator debet, amicus veritatem».
LATINO MEDIEVALE
Assentor (verbo dal quale nasce la forma attiva assento) viene confuso e assume lo stesso significato di assentio/assentior, “essere d’accordo” (Blaise med., s.v. assento: «consentir, être d’accord»; Du Cange, s.v. assentare: «Consentire, assentiri, concedere»; DMLBS, s.v. assentari, assentare «to flatter […] to assent»). Inoltre, il lemma continua a essere affiancato a adulor e blandior. Papias Elem., s.v. adsentari: «Adsentari blandiri imitari»; ibidem, s.v. assentor: «Assentor <->aris tibi deponens, confirmo adulor»; ibidem, s.v. palpar: «Palpar, blanditur, assentatur, adulatur». Hug. Der. S 85, 50, s.v. sentio: «assentor -aris, idest adulari, nam adulatorum est assentire»; Der. A 3, 5, s.v. aula: «Aula componitur cum ad et fit adulor -aris, verbum deponens, idest assentando blandiri». Johan. Balb. Cath., s.v. assentio: «assensor <->saris deponens, idest adulari: nam adulatorum est assentire».
LATINO UMANISTICO
Le Ver non lemmatizza la voce. Nebrija, s.v. assentor: «lisongear e halagar» (“lusingare e adulare”). Perotti, nonostante riprenda Eleg. V 66, specifica che assentari, adulari e blandiri non presentano distinzioni (lib. 1 epig. 17, 11: «a quo [scil. sentio] fit assentor, hoc est adulor et quasi in omnibus consensum praesto, […]. Differuntque haec tria assentor, adulor, blandior, quod assentari proprie est voce vel laudando vel assentiendo captare. […]. Confunduntur tamen haec et fere pro eodem plerunque ponuntur»). Calepino, s.v. assentor: «significat insidiose et conciliandae alicuius utilitatis gracia effusius et plaerunque falso quampiam laudo».
NOTA CRITICA
Scopo di V. attraverso la composizione di Eleg. V 66 è quello di distinguere assentor (“lusingare” cum voce) da adulor e blandior (“adulare” sive cum voce sive cum gestu), verbi che sin dall’epoca classica (cfr. Latino classico e tardo-antico e latino medievale) sono intesi come sinonimi arbitrariamente e genericamente validi per “lusingare”, “adulare”, “blandire”. Tuttavia, solo Calepino recepisce il contenuto del capitolo valliano (cfr. Latino umanistico).